Odruch ssania jest wrodzony i pełni ważną rolę w pierwszych miesiącach życia dziecka – pomaga w karmieniu piersią, daje poczucie bezpieczeństwa i ułatwia samoregulację emocji. Wiele dzieci naturalnie przestaje ssać kciuk lub smoczek około 2. roku życia. Natomiast nawyk ten utrzymujący się powyżej tego wieku jest niepożądany i szkodliwy.
– Badania wykazują, że przedłużone ssanie kciuka lub smoczka może prowadzić do nieprawidłowego kształtowania się zgryzu, a także do zaburzeń w rozwoju mięśni twarzy, a tym samym rysów twarzy. Nawyk ten zaburza funkcje połykania i oddychania. Wielu rodziców niestety nie zdaje sobie z tego sprawy i nie próbuje odzwyczajać dziecka od tego nawyku, a nawet zachęca do jego kontynuowania – sądząc, że pomaga to dziecku wyciszyć się i uspokoić – mówi dr n. med. Tomasz Maria Kercz, założyciel Dento Clinic w Radomsku, gdzie można uzyskać kompleksową pomoc m.in. z zakresu stomatologii dziecięcej i ortodoncji.
Jak ssanie kciuka i smoczka wpływają na rozwój zgryzu?
Ssanie kciuka jest jednym z najczęstszych nawyków u niemowląt i małych dzieci. W przeciwieństwie do smoczka, który można stopniowo eliminować, kciuk jest zawsze dostępny, co sprawia, że dziecko może utrwalać ten nawyk przez dłuższy czas. Tymczasem konsekwencje długotrwałego ssania kciuka obejmują m.in. rozwój zgryzu otwartego i krzyżowego, a także wad wymowy – niewłaściwe ułożenie języka i zębów może prowadzić do seplenienia oraz trudności w artykulacji niektórych dźwięków.
– Kluczowe jest, aby rodzice obserwowali swoje dziecko i w porę reagowali, jeśli nawyk ten utrzymuje się zbyt długo. Po pomoc można zwrócić się zarówno do lekarza dentysty, jak i logopedy. Tego typu wielospecjalistyczna współpraca bywa niezbędna zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu wad zgryzu u dzieci – dodaje dr n. med. Tomasz Maria Kercz.
W niektórych internetowych serwisach parentingowych jako mniej szkodliwa alternatywa dla ssania kciuka rekomendowany jest smoczek. Owszem, jeśli rodzice sięgną po specjalistyczne smoczki anatomiczne, o odpowiednim kształcie i strukturze, ich sporadyczne używanie nie powinno zaszkodzić dziecku. Jednak w tym przypadku również liczy się umiar. Jeśli maluch korzysta ze smoczka dłużej niż do ukończenia 2. roku życia, ryzyko problemów ze zgryzem wzrasta. Znaczenie ma również siła ssania – im jest ono intensywniejsze, tym większy ma wpływ na ułożenie zębów i kształt szczęki.
Jak zapobiegać problemom ze zgryzem u dziecka?
Jeśli u dziecka występuje nawyk ssania kciuka lub smoczka, oczywiście trudno jest wyeliminować go z dnia na dzień. Są jednak sposoby, by ograniczyć związane z tym ryzyko rozwoju wad zgryzu czy wad wymowy.
- Ograniczenie czasu używania smoczka – najlepiej zakończyć jego stosowanie do 18. miesiąca życia, a maksymalnie do 2. roku życia.
- Monitorowanie nawyków dziecka – jeśli dziecko często ssie kciuk, warto znaleźć alternatywne sposoby uspokajania, np. podawać mu ukochaną maskotkę albo śpiewać kołysanki.
- Konsultacja ze specjalistą – jeśli nawyk ssania utrzymuje się zbyt długo, należy skonsultować się z ortodontą dziecięcym.
- Nauka wzorców prawidłowego oddychania i połykania – odpowiednio dobrane ćwiczenia logopedyczne mogą pomóc w utrwaleniu właściwych nawyków związanych z funkcjonowaniem języka i mięśni twarzy.
