Katalog kar dla uczniów oficjalnie w projektach ministerialnych zmian

Dotychczas katalog praw i obowiązków ucznia znajdował się w rozproszonych aktach prawnych, głównie w statutach poszczególnych placówek. Często w statutach pojawiały się postanowienia sprzeczne z Konstytucją RP lub ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, co wywoływało liczne problemy i spory prawne. Projekt przewiduje umieszczenie pełnego katalogu praw i obowiązków ucznia bezpośrednio w ustawie o systemie oświaty. Oznacza to, że we wszystkich szkołach obowiązywać będą te same przepisy, eliminując tym samym obecne rozbieżności.

Wśród praw ucznia znajdzie się prawo do poszanowania godności, prywatności, swobody wyrażania opinii, a także prawo do rzetelnej informacji o ocenach i przebiegu nauki. Jednocześnie w ustawie znajdą się szczegółowe obowiązki ucznia, w tym m.in. obowiązek sumiennego przygotowywania się do zajęć, przestrzegania porządku i regulaminu szkoły, a także respektowania praw innych osób.

Zamknięty katalog kar dyscyplinarnych – wyeliminowanie dowolności

Aktualnie dyrektorzy szkół mają dużą swobodę w ustalaniu kar dyscyplinarnych, co powodowało, że te same przewinienia karane były różnie w zależności od placówki. Projekt ustawy wprowadza zamknięty katalog sankcji dyscyplinarnych, które będą mogły być nakładane na uczniów. Nowe regulacje przewidują m.in. upomnienie, naganę, zakaz udziału w wycieczkach szkolnych, zawieszenie w prawach ucznia czy nawet skreślenie z listy uczniów w przypadkach rażącego naruszenia obowiązków.

Kary mają być stosowane w sposób proporcjonalny i sprawiedliwy, a ich nakładanie musi być poprzedzone wyczerpaniem innych metod wychowawczych, takich jak rozmowy wychowawcze, mediacje czy wsparcie psychologiczne. Projekt jednoznacznie zabrania również stosowania kar, które mogłyby prowadzić do stygmatyzacji ucznia, takich jak wypraszanie go z lekcji bez uzasadnienia.

Instytucja rzecznika praw ucznia na trzech poziomach

W ramach nowelizacji powstanie nowa instytucja rzecznika praw ucznia, mająca wspierać uczniów w rozwiązywaniu konfliktów i dochodzeniu swoich praw. Rzecznicy zostaną powołani na trzech poziomach:

• Centralnym – Krajowy Rzecznik Praw Uczniowskich, działający przy Ministerstwie Edukacji i Nauki, odpowiedzialny za monitorowanie sytuacji w całym kraju i koordynację działań,
• Wojewódzkim – Wojewódzcy Rzecznicy Praw Uczniowskich, działający przy kuratoriach oświaty, zajmujący się sprawami na poziomie regionalnym,
• Lokalnym – gminnym lub powiatowym rzecznikach, powoływanych przez samorządy, a także szkolnych rzecznikach wybieranych przez rady szkół spośród nauczycieli.

Rzecznicy mają prawo do interwencji w przypadku naruszania praw ucznia, prowadzenia mediacji, a także zgłaszania wniosków o zmiany w funkcjonowaniu placówek.

Wzmocnienie roli rad szkół i ich obowiązkowy charakter

Do tej pory rady szkół nie były obligatoryjne i często nie powoływano ich, co ograniczało udział społeczności szkolnej w zarządzaniu placówkami. Nowy projekt ustawy nakłada obowiązek powołania rady w każdej szkole i placówce oświatowej. W skład rad wchodzić będą przedstawiciele rodziców, nauczycieli oraz uczniów.

Rady szkół zyskają szereg nowych kompetencji – będą mogły opiniować plany pracy szkoły, zmiany w statucie, programy wychowawcze oraz działania podejmowane przez dyrektora szkoły. To pozwoli na większą transparentność i włączenie społeczności szkolnej w podejmowanie decyzji dotyczących edukacji i dyscypliny.

Zaostrzenie zasad dotyczących nieusprawiedliwionych nieobecności

Nieusprawiedliwione nieobecności uczniów są poważnym problemem, który dotychczas był regulowany dość liberalnie. Obecny próg 50% nieobecności z danego przedmiotu pozwalający na nieklasyfikowanie ucznia zostanie obniżony, co ma na celu skuteczniejsze zapobieganie wagarom.

Szkoły dostaną wytyczne, jak postępować z uczniami mającymi trudności z regularnym uczęszczaniem na zajęcia, w tym obowiązek współpracy z rodzicami i odpowiednimi instytucjami pomocowymi.