Kierowcy tracą uprawnienia bez stłuczki i bez kontroli. Jak to możliwe?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, starosta ma prawo – działając z urzędu – wszcząć postępowanie administracyjne w sprawie cofnięcia prawa jazdy. Co istotne, nie musi się to wiązać z żadnym przewinieniem drogowym. Wystarczy stwierdzenie braku zdolności do kierowania pojazdem, np. na podstawie wyników badań lekarskich, lub niedopełnienie obowiązku dostarczenia określonych dokumentów w wymaganym terminie.

W takich przypadkach dokument traci ważność, mimo że jego posiadacz nadal nosi go przy sobie i nie ma pojęcia, że uprawnienia zostały cofnięte. Przykład? Kierowca nie przedłożył na czas aktualnego zaświadczenia o stanie zdrowia – mimo że nie popełnił żadnego wykroczenia. Skutek? Cofnięcie prawa jazdy i potencjalna kwalifikacja jazdy jako przestępstwa.

Przestępstwo bez wiedzy o winie

Sytuacja staje się jeszcze bardziej dramatyczna w momencie kontroli drogowej. Zdarza się, że dopiero funkcjonariusz przekazuje informację, że dane w Centralnej Ewidencji Kierowców wskazują na brak ważnych uprawnień. Dla kierowcy to szok – nie otrzymał wcześniej żadnego zawiadomienia, a mimo to – z punktu widzenia prawa – dopuścił się przestępstwa.

Jazda po cofnięciu uprawnień podlega bowiem odpowiedzialności z art. 180a Kodeksu karnego. Co ważne – brak wiedzy o decyzji administracyjnej nie chroni przed odpowiedzialnością. Takie sytuacje mogą dotknąć każdego – niezależnie od liczby lat za kierownicą, stylu jazdy czy posiadanych kwalifikacji.

Eksperci ostrzegają: to systemowa pułapka

Prawnicy nie mają złudzeń – obecny system wymaga pilnych zmian. „To radykalna zmiana w podejściu do kierowców. Dokument przestaje być ‘bezpieczny’ w rękach tych, którzy nigdy nie złamali przepisów. Staje się zależny od wielu czynników – również takich, o których obywatel może nie zostać poinformowany na czas” – komentują eksperci.

Obecny mechanizm, choć zgodny z prawem, budzi wątpliwości co do konstytucyjności. Kwestia prawa do obrony i zasady proporcjonalności środków staje się coraz bardziej aktualna. Kierowca nie otrzymuje ostrzeżenia, nie jest wzywany do złożenia wyjaśnień, a mimo to – może stracić uprawnienia na podstawie urzędniczego wpisu lub błędu systemowego.

Relacje poszkodowanych kierowców

W mediach społecznościowych pojawiają się dziesiątki relacji osób, które twierdzą, że straciły uprawnienia bez swojej winy. Jednemu cofnięto dokument przez błąd w Centralnej Ewidencji Kierowców – wpisano nieprawidłową datę ważności orzeczenia lekarskiego. Inny kierowca przysłał zaświadczenie kilka dni po terminie i nie został poinformowany o konsekwencjach.

Wielu z nich dowiaduje się o utracie prawa jazdy dopiero przy rutynowej kontroli drogowej. W takiej sytuacji funkcjonariusz nie ma innego wyjścia – kierowca zostaje potraktowany jak osoba prowadząca pojazd bez uprawnień, co rodzi poważne konsekwencje prawne.

Reakcja władz? Na razie bardzo ogólna

Ministerstwo Infrastruktury nie udziela odpowiedzi w sprawie indywidualnych przypadków. Zapowiada jedynie przegląd przepisów i możliwe zmiany dotyczące nadzoru nad kierowcami. Na razie nie wiadomo jednak, kiedy i jakie konkretnie kroki zostaną podjęte.

Tymczasem wielu kierowców nie czuje się bezpiecznie. Dokument, który kiedyś był symbolem niezależności i zaufania państwa do obywatela, dziś może zniknąć bez uprzedzenia. Wystarczy niedopełnienie obowiązku administracyjnego, pomyłka urzędnika lub brak wiedzy o nowelizacjach przepisów.

Co może zrobić kierowca?

Specjaliści jednoznacznie podkreślają: w obecnych warunkach kierowca sam musi zadbać o swoje bezpieczeństwo. Rekomendują:

• regularne sprawdzanie statusu uprawnień w CEK,
• przestrzeganie terminów składania zaświadczeń lekarskich i psychologicznych,
• zachowywanie kopii i potwierdzeń przesłania dokumentów,
• zasięganie porady prawnej w razie wątpliwości.

W przeciwnym razie nawet najbardziej przepisowy kierowca może paść ofiarą systemowej niespodzianki.