Nadchodzący rok został przez ustanowiony przez Senat RP Rokiem Jana Kowalewskiego. Projekt uchwały zgłosił senator Ryszard Bonisławski i został on przyjęty na posiedzeniu izby wyższej polskiego parlamentu w dniu 17 października 2019. Dzięki tej decyzji nie tylko łodzianie, ale także wszyscy Polacy będą mogli poznać postać wybitnego kryptologa, żołnierza i wspaniałego patrioty. Władze Łodzi zapewniają, że przyszły rok będzie obfitował w wydarzenia upamiętniające, a zarazem przybliżające sylwetkę Jana Kowalewskiego.
- Chcemy przedstawić postać porucznika Jana Kowalewskiego, jako nowoczesnego oficera, który swoje wykształcenie w zakresie matematyki i języków obcych zawdzięczał łódzkim szkołom. Planujemy zorganizować wraz z łódzkim środowiskiem naukowym konferencję popularnonaukową oraz wydać specjalny zeszyt Kroniki Miasta Łodzi. Osiągnięcia Jana Kowalewskiego to też okazja, aby poznać bliżej tajniki kryptografii i radiowywiadu – w formie otwartych warsztatów dla młodszych i starszych. Wojna polsko – bolszewicka to jeden z pierwszych konfliktów, podczas których informacje dla obywateli przyjęły formę bogato ilustrowanych plakatów, afiszy i artykułów prasowych. Przedstawimy galerię druków propagandowych, a także fotosów z filmów fabularnych o 1920 r. – powiedziała Katarzyna Zielińska z Biura Komunikacji Społecznej i Dziedzictwa Łodzi
Z kolei Mariusz Goss, dyrektor Biura Komunikacji Społecznej i Dziedzictwa Łodzi podkreśla jak ważna była rola Kowalewskiego w przebiegu Bitwy Warszawskiej z 1920 roku.
- Rok Jana Kowalewskiego, łodzianina, genialnego kryptologa, który łamał kody Armii Czerwonej podczas wojny z bolszewikami jest uznaniem dla wkładu łodzianina w odzyskanie niepodległości w 1918 roku – powiedział Mariusz Goss
W przyszłym roku na wszystkich chętnych gotowych poznać historię Jana Kowalewskiego będą czekać w Łodzi m.in. warsztaty kryptograficzne, specjalny numer Kroniki Miasta Łodzi oraz wystawa plakatów z czasów wojny polsko-bolszewickiej. Władze miasta zapewniają, że to nie koniec atrakcji, bowiem imprezy i wydarzenia związane z wybitnym łodzianinem będą odbywać się przez cały rok.
Jan Kowalewski to wybitny kryptolog i matematyk, porucznik Wojska Polskiego. Urodził się w Łodzi 24 października 1892 roku. Był absolwentem Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców w Łodzi oraz Uniwersytetu w Liège, gdzie otrzymał dyplom z chemii technicznej.
W czasie I wojny światowej służył w armii carskiej jako oficer rezerwy wojsk inżynieryjnych. W odradzającej się Polsce odpowiadał za sprawy radiowywiadu, kryptografii i kryptoanalizy. Dzięki jego staraniom, z wojskiem współpracowało wielu wybitnych matematyków oraz profesorów Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Lwowskiego.
Kowalewski pierwsze rosyjskie szyfry o kluczowym znaczeniu złamał już na przełomie sierpnia i września 1919 roku. Dało to polskim dowódcom głęboki wgląd w sprawy toczącej się w Rosji wojny domowej.
Do końca 1920 roku dzięki jego pracy polski wywiad wszedł w posiadanie kilku tysięcy rozkazów wojsk obcych. Były to głównie szyfrogramy Armii Czerwonej, ale wśród nich były także te z dowództwa niemieckiego (Kowalewski prace nad złamaniem niemieckich szyfrów rozpoczął już w styczniu 1920 roku).
W czasie wojny polsko – bolszewickiej, dzięki Kowalewskiemu, polski sztab miał wgląd w najważniejsze decyzje wojskowe przeciwnika. To pozwoliło na opracowanie ambitnego i skutecznego planu bitwy, która odmieniła losy wojny. Informacje przekazane przez Kowalewskiego miały zasadniczy wpływ na decyzje taktyczne Piłsudskiego i jego generałów.
W 1922 roku został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.
Kowalewski brał udział w II wojnie światowej, gdzie uczestniczył w polskich działaniach dyplomatyczno – wywiadowczych na Bałkanach. Po wojnie pozostał na emigracji w Londynie, angażując się w życie społeczne (wydawał miesięcznik, współpracował z Radiem Wolna Europa). Zmarł 31 października 1965 roku.
Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
W Łodzi, na kamienicy przy Piotrkowskiej 132, znajduje się tablica pamiątkowa Jana Kowalewskiego.
Źródlo: UMŁ