Forum Prawo dla Rozwoju: stawki akcyzy w Polsce wymagają urealnienia

Autorzy raportu postanowili zweryfikować, jakie są cele polityki akcyzowej w Polsce oraz sprawdzić, kto tak naprawdę definiuje te cele - Komisja Europejska czy polski rząd. Podatek akcyzowy obok funkcji fiskalnej koncentruje się na opodatkowaniu alkoholu i wyrobów nikotynowych, będąc tzw. podatkiem od grzechu, który generuje niemal 20 proc. wszystkich dochodów podatkowych.

Wskazują, iż polityce UE wciąż towarzyszą istotne rozbieżności w zakresie opodatkowania poszczególnych wyrobów, będące skutkiem mniej lub bardziej celowych działań polskiego rządu. W przypadku części wyrobów akcyzowych zróżnicowanie stawek prowadzi do luki akcyzowej - uszczuplenia wpływów podatkowych w sposób analogiczny do luki VAT-owskiej.

„Obecnie w Unii Europejskiej trwa dyskusja nad harmonizacją stawek akcyzy dla produktów nowatorskich i e-papierosów. Jest to jednak wczesny etap i żadne wnioski legislacyjne nie zostały jeszcze zaprezentowane. Ze względu na długotrwały proces prac na dyrektywami można przyjąć, że przynajmniej do roku 2022 nie powstanie żadne unijne prawo harmonizujące stawki akcyzowe, a biorąc pod uwagę czas na ewentualną implementację, bez podjęcia inicjatywy przez polskiego ustawodawcę co najmniej do 2024 r. obowiązywać będzie obecna preferencja” - tłumaczy współautor raportu Szymon Witkowski.

Wnioski z raportu zostały zaprezentowane podczas jednego z posiedzeń grup roboczych w ramach Forum Akcyzowego. Forum jest zespołem opiniodawczo-doradczym, powstałym przy Ministrze Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej. Jego zadaniem jest wypracowanie najlepszych rozwiązań akcyzowych w branży tytoniowej, obejmującej e-papierosy, wyroby nowatorskie oraz papierosy tradycyjne, które przyjmą formę rekomendacji dla ministerstwa. Obrady 4 grup (dot. e-papierosów, wyrobów nowatorskich, papierosów tradycyjnych i suszu tytoniowego) są jawne i transmitowane na żywo. Ministerstwo ma w tej chwili status obserwatora całego procesu i czeka na rezultat prac.

Eksperci z Forum Prawo dla Rozwoju zauważają nierówność w traktowaniu różnych wyrobów, jeżeli chodzi o nałożone przez państwo stawki akcyzowe.

„Wyroby nowatorskie, pomimo takiego samego przeznaczenia jak inne wyroby tytoniowe, są w praktyce opodatkowane znacząco niższą stawką. Mimo że sama konstrukcja przepisu jest podobna, to istnieje zasadnicza różnica w postaci powiązania stawki akcyzy od papierosów i tytoniu z ich maksymalną ceną detaliczną, a w przypadku wyrobów nowatorskich ze średnią ważoną ceną detaliczną sprzedaży tytoniu do palenia. W praktyce oznacza to, że ze sprzedaży paczki podgrzewanego tytoniu trafia do budżetu państwa mniej więcej pięciokrotnie niższa kwota akcyzy niż w przypadku sprzedaży paczki papierosów. Taka konstrukcja przepisu rodzi konsekwencje w postaci uprzywilejowania tych produktów oraz prowadzi do uszczupleń podatkowych” - piszą autorzy raportu i podkreślają, że przyjęty w Polsce tzw. mieszany sposób wyliczania akcyzy dla produktów nowatorskich skutkuje znaczącym obniżeniem akcyzy na te produkty - w Polsce jest ona o ponad połowę niższa w stosunku do średniej dla wszystkich krajów UE.

Jak czytamy w raporcie, jako powód dla zastosowania stawki mieszanej wskazywano konieczność walki z negatywnym wpływem szarej strefy i wprowadzenia mechanizmu odzwierciedlającego elastyczność popytu przy zróżnicowanych cenach. Takie mechanizmy, jak wskazuje dr Konrad Hennig, dyrektor programowy Forum, nie są konieczne przy wyrobach nowatorskich, których produkcja nie jest łatwa do podrobienia i wytworzenia w warunkach domowych, jak np. w przypadku zwykłych papierosów.

„Na większości rynków UE podatek akcyzowy na podgrzewane wyroby tytoniowe jest obliczany na podstawie wagi produktu lub zawartego w nim tytoniu. W krajach, w których stosowana jest stawka mieszana, do obliczania wysokości akcyzy wykorzystuje się średnią wartość rynkową produktu, a innej kategorii produktowej” - przekonują autorzy raportu, który dostępny jest na stronie Forum.