Wywłaszczenie gruntów pod parking

Cele publiczne w świetle Ustawy o gospodarce nieruchomościami

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (art. 21 ust. 2) pozwala na wywłaszczenie jedynie w przypadku realizacji celów publicznych. W zamian zawsze musi zostać przyznane odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości. Ustawa o gospodarce nieruchomościami w art. 6 wskazuje katalog przedsięwzięć, dla których można stosować procedurę przymusowego pozyskania gruntu. Parking sam w sobie nie jest tam bezpośrednio wymieniony jako cel publiczny.

Należy jednak pamiętać, że parkingi często powstają jako element towarzyszący większej inwestycji, np. szpitalowi, dworcowi czy lotnisku. W takich sytuacjach stanowią one integralną część infrastruktury publicznej, bez której trudno byłoby wyobrazić sobie normalne funkcjonowanie obiektu o istotnym znaczeniu społecznym.

Parking a inwestycja celu publicznego – przykłady z orzecznictwa

Kwestia uznania parkingu za inwestycję o charakterze publicznym nie doczekała się jednoznacznej, powszechnie akceptowanej wykładni. W jednym z wyroków Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie (sygn. akt II SA/Rz 482/15) uznał, że budowa parkingu, niezależnie od liczby miejsc postojowych, nie stanowi celu publicznego pozwalającego na odbieranie praw własności.

Z kolei w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym podkreślono, że jeśli parking obsługuje obiekt o charakterze publicznym (np. urząd, szpital), to może zostać uznany za inwestycję celu publicznego. Natomiast jeżeli parking można wybudować w oparciu o zwykłą decyzję o warunkach zabudowy, bez konieczności powoływania się na przepisy o inwestycjach publicznych, to wywłaszczenie na ten cel jest nieuzasadnione (sygn. akt II OSK 416/16).

Zezwolenie na realizację inwestycji drogowej a parkingi w pasie drogowym

Najczęściej podstawą wywłaszczeń na cele parkingowe są decyzje o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID), wydawane na mocy tzw. specustawy drogowej. Obejmują one nie tylko samą jezdnię, ale również całą infrastrukturę umieszczoną w pasie drogowym, a więc także miejsca postojowe służące podróżującym.

Parkingi poza pasem drogowym a legalność wywłaszczeń

Wątpliwości budzą sytuacje, w których na podstawie decyzji ZRID próbuje się wywłaszczać grunty pod parkingi formalnie włączone do pasa drogowego, jednak w sposób sztuczny lub pozorny, by skorzystać z ułatwień wynikających z przepisów specustawy. Sądy wielokrotnie wskazywały, że jeżeli cel wywłaszczenia faktycznie odbiega od rzeczywistych potrzeb inwestycji publicznej, to takie działanie może zostać skutecznie zakwestionowane.

W przypadku obiektów, takich jak cmentarze (uznawane za inwestycje publiczne), parking może być potraktowany jako element towarzyszący. Jednak do wywłaszczenia na ten cel należy wykorzystać ścieżkę uregulowaną w Ustawie o gospodarce nieruchomościami, a nie przepisy specustawy drogowej. Takie postępowanie jest znacznie dłuższe i wymaga np. wcześniejszych rokowań z właścicielem nieruchomości.

Podsumowanie – czy można wywłaszczyć pod parking?

Wnioski są następujące:

• Samodzielny parking, niezwiązany funkcjonalnie z obiektem użyteczności publicznej, nie kwalifikuje się jako inwestycja celu publicznego.
• Miejsca postojowe zaprojektowane jako część publicznej inwestycji (np. szpitala, dworca, urzędu) mogą uzasadniać wywłaszczenie.
• Próby „naciągania” definicji celu publicznego, np. poprzez sztuczne poszerzanie pasa drogowego, mogą zostać odrzucone przez sądy.
• Dla właściciela nieruchomości kluczowe jest zbadanie podstaw prawnych decyzji wywłaszczeniowej i ewentualne skonsultowanie sprawy z ekspertami.