Kościół wprowadza korektę w obchodach jednego z najbardziej czczonych świąt

Bezpośrednią przyczyną korekty w kalendarzu była kolizja dat – w 2026 roku dzień, w którym tradycyjnie obchodzona jest ta uroczystość, przypada na V Niedzielę Wielkanocną. Zgodnie z zasadami liturgicznymi obowiązującymi w całym Kościele katolickim, niedziele okresu wielkanocnego mają wyższą rangę liturgiczną niż inne uroczystości, nawet te należące do kategorii najwyższych świąt narodowych i patronalnych. Oznacza to, że dotychczasowa data nie mogła być zachowana bez naruszenia zasad porządku liturgicznego.

Aby zachować ciągłość obchodów i nie dopuścić do ich całkowitego pominięcia w danym roku, Konferencja Episkopatu Polski zwróciła się z oficjalną prośbą do Watykanu, w szczególności do Dykasterii ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Stolica Apostolska pozytywnie rozpatrzyła ten wniosek. Jak przekazał Episkopat, „uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, głównej patronki Polski, będzie obchodzona wyjątkowo 2 maja, a nie jak dotychczas 3 maja”.

Tego rodzaju zmiana, choć w pełni uzasadniona z perspektywy liturgicznej, stanowi rzadkość. Jest też przykładem na to, jak Kościół próbuje godzić porządek duchowy z praktyką duszpasterską i przyzwyczajeniami wiernych. Wymaga to zarówno przejrzystości komunikacji, jak i zrozumienia ze strony wszystkich, którzy uczestniczą w życiu liturgicznym.

Kolejne przesunięcia wspomnień

Zmiana daty uroczystości maryjnej wpłynęła bezpośrednio na inne daty w kalendarzu liturgicznym. Dotychczas 2 maja był zarezerwowany dla wspomnienia świętego Atanazego – biskupa i doktora Kościoła, postaci o ogromnym znaczeniu w historii chrześcijaństwa. Atanazy z Aleksandrii znany jest jako jeden z najgorliwszych obrońców nauki o Trójcy Świętej oraz przeciwnik herezji ariańskiej. Aby uniknąć kolizji z uroczystością Królowej Polski, wspomnienie to zostało przesunięte na 4 maja.

Tego dnia przypada także wspomnienie świętego Floriana, męczennika i patrona strażaków oraz hutników. Ze względu na zbieżność dat, oba wspomnienia – św. Atanazego i św. Floriana – będą miały w liturgii charakter wspomnień dowolnych. Oznacza to, że celebrans sam zdecyduje, które wspomnienie będzie celebrowane danego dnia podczas Mszy Świętej, a nawet może je pominąć, jeśli uzna to za duszpastersko uzasadnione.

W praktyce oznacza to dla księży konieczność elastycznego podejścia do homilii, liturgii słowa i formularza mszalnego, a także wcześniejszego informowania wspólnot parafialnych o możliwych zmianach.

Historyczne tło uroczystości

Uroczystość, która została przeniesiona, ma wyjątkowe znaczenie dla Polaków, zarówno w aspekcie religijnym, jak i patriotycznym. Została ustanowiona w 1920 roku przez papieża Benedykta XV na wniosek biskupów polskich, w czasie niezwykle trudnym dla młodego państwa polskiego, które zaledwie dwa lata wcześniej odzyskało niepodległość. Celem było podkreślenie duchowego wymiaru wolności oraz wyrażenie wdzięczności za opiekę Maryi nad narodem polskim.

Korzenie tej uroczystości sięgają jednak znacznie wcześniej. Nawiązuje ona do Ślubów Lwowskich króla Jana Kazimierza, który w 1656 roku, w obliczu zagrożenia ze strony wojsk szwedzkich i rosyjskich, zawierzył losy Polski Maryi i ogłosił ją Królową Korony Polskiej. Akt ten miał zarówno wymiar duchowy, jak i polityczny, a jego echo wybrzmiewa do dziś.

Znaczenie uroczystości pogłębiło się również po uchwaleniu Konstytucji 3 maja w 1791 roku. Święto zyskało wówczas dodatkowy wymiar symboliczny – jako wyraz połączenia wiary i dążeń wolnościowych. Po 1989 roku, wraz z odzyskaniem przez Polskę suwerenności, obchody tego dnia ponownie nabrały znaczenia, łącząc religijne dziedzictwo z tożsamością narodową.

Dzień wolny czy pracujący?

Choć w 2026 roku liturgiczna uroczystość będzie obchodzona 2 maja, nie oznacza to automatycznego uznania tego dnia za wolny od pracy. Zgodnie z obowiązującym prawem, 2 maja pozostaje dniem roboczym, choć wiele osób wykorzystuje go jako część tzw. długiego weekendu majowego. Ustawowo wolnym od pracy pozostaje 3 maja – jako Święto Narodowe Trzeciego Maja, upamiętniające uchwalenie pierwszej polskiej konstytucji. Zatem w 2026 roku kalendarz liturgiczny i państwowy będą funkcjonowały niezależnie od siebie.

W praktyce oznacza to, że uroczystość kościelna odbędzie się w innym dniu niż państwowe święto, co może prowadzić do pewnego zamieszania. „To chyba pierwszy raz, kiedy Msza święta z Królową Polski będzie w inny dzień niż państwowe święto 3 maja” – zauważają komentatorzy. Wierni, którzy nie śledzą informacji z Kościoła, mogą być zaskoczeni, dlatego wiele parafii już teraz przygotowuje plakaty, ogłoszenia oraz informacje w mediach społecznościowych.

Reakcje duchowieństwa i wiernych

Decyzja Episkopatu spotkała się z różnymi reakcjami. Wśród duchownych przeważa zrozumienie i aprobata. Wielu kapłanów podkreśla, że taka decyzja była konieczna, biorąc pod uwagę rangę liturgiczną niedzieli wielkanocnej. „Nie ma innego wyjścia – liturgia jest jasna: niedziela wielkanocna ma pierwszeństwo. Dobrze, że udało się znaleźć kompromis” – komentują duchowni.

Wśród wiernych, szczególnie starszego pokolenia, pojawiają się głosy niepewności i zaskoczenia. Dla wielu osób data 3 maja była nierozerwalnie związana z Maryją jako Królową Polski. Parafie zapowiadają więc intensywną akcję informacyjną – ogłoszenia duszpasterskie, plakaty i informacje w mediach społecznościowych mają przygotować wiernych do tej zmiany.

Niektóre środowiska społeczne i patriotyczne zadają pytania, czy taka decyzja nie rozluźni symbolicznego związku między religijnym a państwowym wymiarem obchodów majowych. Kościół jednak jednoznacznie podkreśla, że decyzja ma wyłącznie liturgiczne podstawy.

Konsekwencje dla parafii

Zmiana terminu uroczystości będzie wymagała szeregu dostosowań po stronie parafii. Dotyczy to przede wszystkim planowania intencji mszalnych – osoby, które zamówiły Mszę na 3 maja, będą musiały skontaktować się z kancelarią parafialną w celu ustalenia nowej daty. Dotknie to również organizacji procesji, nabożeństw majowych oraz wydarzeń związanych z odpustami parafialnymi.

W miejscowościach, gdzie 3 maja obchodzony jest jako odpust parafialny, konieczna może być zmiana terminu uroczystości, co wiąże się z logistyką, zaproszeniami dla gości, a także rezerwacjami zespołów liturgicznych czy orkiestr. Wspólnoty zakonne, szkoły katolickie oraz duszpasterstwa akademickie również będą musiały skorygować swoje plany – szczególnie jeśli organizowały akademie, konferencje lub rekolekcje związane z tą uroczystością.