PSL chce nowego święta państwowego. 11 lipca ma zyskać specjalny status

Propozycja, której sednem jest 11 lipca – rocznica tzw. krwawej niedzieli z 1943 roku – ma silne podłoże symboliczne. Jednakże, mimo że nie przewiduje wolnego dnia od pracy, wywołała szereg kontrowersji dotyczących zarówno jej wpływu na relacje z Ukrainą, jak i motywacji politycznych jej autorów.

Krwawa niedziela – 11 lipca 1943 roku

Data proponowanego święta nie została wybrana przypadkowo. 11 lipca 1943 roku to jeden z najbardziej dramatycznych dni w historii Polski podczas II wojny światowej. Tego dnia ukraińscy nacjonaliści z OUN-UPA przeprowadzili skoordynowany atak na około 100 polskich miejscowości położonych na Wołyniu. Zginęło blisko 8 tysięcy osób – głównie cywilów, którzy nie mieli możliwości obrony: kobiety, dzieci, osoby starsze.

Według szacunków historyków, w tym prof. Grzegorza Motyki, cały okres rzezi wołyńskiej pochłonął od 50 do ponad 100 tysięcy ofiar. Motyka podkreślił, że 11 lipca 1943 roku był „jednym z najtragiczniejszych dni II wojny światowej”.

To wydarzenie, znane jako „krwawa niedziela”, stanowiło punkt kulminacyjny serii zbrodni, które OUN-UPA popełniała na Polakach zamieszkujących Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej.

Z uchwały do ustawy – PSL chce zmiany rangi upamiętnienia

Dotychczas dzień ten upamiętniany był w Polsce na podstawie uchwały Sejmu z 2016 roku jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II RP. Uchwała ta, choć ważna symbolicznie, nie ma mocy prawnej równorzędnej z ustawą.

Dlatego PSL proponuje, by 11 lipca stał się świętem państwowym – nie w sensie dnia wolnego od pracy, lecz jako oficjalne, ustawowe upamiętnienie narodowej tragedii. Posłowie podkreślają, że chodzi o nadanie odpowiedniej rangi temu dramatycznemu wydarzeniu oraz o wyrażenie szacunku wobec ofiar i ich potomków.

W uzasadnieniu projektu zapisano:

„Oficjalne, państwowe uczczenie ofiar zbrodni wołyńskiej wpłynie pozytywnie na poprawę relacji polsko-ukraińskich. Bez prawdy nie da się zbudować pojednania i przebaczenia.”

Projekt PSL nie przewiduje, by 11 lipca był dniem wolnym od pracy. Celem jest stworzenie okazji do refleksji, organizacji uroczystości państwowych i samorządowych oraz upowszechniania wiedzy o rzezi wołyńskiej w szkołach i instytucjach kultury.

Głos sprzeciwu – czy to dobry moment?

Choć sama idea uhonorowania ofiar nie budzi większych zastrzeżeń, propozycja PSL wzbudziła kontrowersje wśród niektórych polityków i komentatorów. Poseł Koalicji Obywatelskiej ostrzegł, że decyzja o ustawowym święcie może negatywnie wpłynąć na relacje z Ukrainą. Zwrócił uwagę, że Polska niedawno uzyskała zgodę na przeprowadzenie ekshumacji ofiar zbrodni wołyńskiej – co przez lata było zablokowane przez stronę ukraińską.

W jego opinii nowe prawo może zostać odebrane jako gest wymierzony w Ukrainę, szczególnie w kontekście trwającej wojny z Rosją, kiedy Kijów potrzebuje międzynarodowego wsparcia. Wprowadzenie święta w takim momencie mogłoby doprowadzić do pogorszenia dwustronnych relacji.

Z kolei PSL odpowiada, że nie można budować pojednania bez uznania prawdy historycznej. Ich zdaniem uczciwa pamięć o ofiarach jest fundamentem dobrych relacji, a nie przeszkodą.

PSL i polityka świąt

Warto zauważyć, że nie jest to pierwsza inicjatywa PSL dotycząca kalendarza świąt. Partia ta już wcześniej postulowała, by Wigilia Bożego Narodzenia oraz Wielki Piątek zostały dniami wolnymi od pracy. W 2025 roku postulat dotyczący Wigilii został zrealizowany – dzień ten został ustanowiony dniem wolnym, co zwiększyło ich liczbę w Polsce do 14.

Obecny projekt nie odnosi się do kwestii wolnego dnia, lecz dotyczy wyłącznie godnego upamiętnienia ofiar i nadania większej wagi społecznemu obowiązkowi pamięci. PSL zwraca uwagę, że zbrodnie OUN-UPA to wciąż niedostatecznie obecny temat w publicznej świadomości i edukacji historycznej.

Intencje i zarzuty

W przestrzeni publicznej pojawiły się również głosy sugerujące, że PSL wykorzystuje temat Wołynia w celach politycznych. Krytycy wskazują, że partia próbuje umocnić swoją tożsamość jako ugrupowanie patriotyczne, pielęgnujące pamięć narodową i reprezentujące elektorat związany z tradycją kresową.

Ludowcy odpierają te zarzuty, podkreślając, że projekt nie ma na celu antagonizowania kogokolwiek, lecz oddanie hołdu ofiarom i przypomnienie o trudnej historii, która przez lata była marginalizowana. Ich zdaniem nadszedł czas, by nadać pamięci instytucjonalny wymiar.

Historia, która nadal dzieli i łączy

Bez względu na los ustawy, jedno jest pewne – 11 lipca 1943 roku to data, która na trwałe zapisała się w polskiej historii. Co roku w tym dniu odbywają się uroczystości, składane są kwiaty, odprawiane są msze i organizowane wydarzenia upamiętniające ofiary.

Projekt PSL to próba nadania tym działaniom jednolitego charakteru i rangi, na jaką – ich zdaniem – zasługują. W oczach autorów projektu prawda historyczna i pamięć są koniecznym warunkiem dialogu międzynarodowego.

Jak głosi uzasadnienie:

„Bez prawdy nie da się zbudować pojednania i przebaczenia.”

Czy Sejm zdecyduje się podnieść rangę tego dnia, pozostaje kwestią otwartą. Jednak już sam fakt złożenia projektu jest wyrazem tego, że historia – nawet najtrudniejsza – nie traci na znaczeniu, a polityka pamięci to wciąż realna siła kształtująca przyszłość.