Rzyć u Sapkowskiego i w... sądzie
Oto garść cytatów z wydanej w 1996 roku powieści pt. „Chrzest ognia”: „Długo tu będziemy siedzieć? - spytał Jaskier. - Masz tobie - mruknęła Milva - Pytanie zadał. Rozejrzyj się! Jak się nie obrócisz, tak rzyć z tyłu. Jaskier nie musiał rozglądać się ani obracać.”, „Milva, wsadź mu strzałę w rzyć, a ja wypuszczę z niego wątpia! Napędziłeś nam niepotrzebnie stracha, zaprawdę, godzien za to jesteś kopniaka w rzyć.”, „Głowa boli krzynkę, ale rzyć cała.”, „Ech, Yazon, pograłeś jak rzyć kacza!”, „Mogą nas w rzyć pocałować, jedni i drudzy.”.
Interesujący nas wyraz pojawia się w celach archaizacyjnych z rzadka w tekstach publicystycznych, np. „Sąd grodzki dla Krakowa Śródmieścia odmówił wszczęcia postępowania w sprawie plakatu z wypiętymi pośladkami. [...] Nie wiadomo, czy rzyć była obleczona w majtki, czy naturalna” (źródło Narodowy Korpus Języka Polskiego) czy funkcjonujących w przestrzeni internetowej, np. „Jak [...] siądzie nam ładowarka na początku 3-tyg. wyjazdu za granicę, to tylko siąść na rzyci i płakać...” (źródło Narodowy Korpus Języka Polskiego).
Pasorzyt
Słowo rzyć, które pochodzi z języka prasłowiańskiego *ritь 'anus', ma rodzaj żeński (odmienia się jak kość, kości). Słowniki współczesnej polszczyzny, opatrując je kwalifikatorami: książkowy, dawny, gwarowy, a więc wskazującymi na ograniczony zasięg występowania, definiują je następująco: ‘część ciała znajdująca się z tyłu między plecami a udami; pośladki; siedzenie, tyłek’.
Wśród synonimów rzyci można wymienić choćby cztery litery, pupę, siedzenie, tyłek, zadek i wreszcie dupę. Przy czym, co ciekawe, rzyć można uznać za eufemizm wobec wulgarnej d… Wyraz rzyć stanowi element frazeologizmów takich, jak: do rzyci czy mieć (coś, kogoś) (głęboko) w rzyci. Rzeczownik rzyć wyszedł z powszechnego użycia w XVIII wieku.
Nie miał też rozbudowanej rodziny słowotwórczej, choć warto zwrócić uwagę, że wchodzi w skład wyrazów złożonych: pasożyt (pierwotna, etymologiczna pisownia pasorzyt), białorzyt, białorzytka (nazwy ptaków) i zestawień babia rzyć ‘korzeń mikołajka polnego (roślina)’. W przeszłości funkcjonowało również zdrobnienie rzytka, o czym informuje słownik warszawski.
tekst: prof. Rafał Zarębski (Wydział Filologiczny UŁ)
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.