Historia kolęd
Choć słowo „kolęda” jest nam dobrze znane, nie zawsze oznaczało to, co dzisiaj. Słowo „calendae” pochodzi z Rzymu i sięga jeszcze czasów przedchrześcijańskich. Calendae oznaczało wtedy pierwszy dzień miesiąca, w którym ludzie odwiedzali się wzajemnie i składali sobie życzenia.Kiedy słowo po raz pierwszy przybyło do Polski, jego znaczenie także było nieco inne. Kolęda służyła sługom, w celu okazaniu wdzięczności swojemu panu, za pracę i wynagrodzenie. Za kolędy pracownik także mógł otrzymać wynagrodzenie, dlatego stało się to popularną praktyką.
Następnie kolędy znalazły swoje miejsce w życiu codziennym ludzi. Nie były to nadal pieśni kościelne, co więcej, w kościołach często zakazywano śpiewania „kolęd”, ponieważ były zbyt świeckie i nawiązywały do rzeczy przyziemnych, ludycznych. Znane nam dziś kolędy nazywano wtedy rotulami, kantykami lub kantyczkami.
Dopiero w XVII i XVIII wieku najprężniejszymi ośrodkami twórczości kolędowej stały się klasztory franciszkańskie, benedyktyńskie i karmelitańskie.
Najstarsza polska kolęda
Najstarsza zachowana polska kolęda (napisana w języku polskim), pochodząca z 1424 roku, zaczyna się od słów „Zdrów bądź, Królu anielski”. Na początku XV wieku tłumaczono na język polski kolędy z łaciny i ze śpiewników braci czeskich. Tej kolędy raczej nie usłyszymy już w kościele.
Najpopularniejsze kolędy w Polsce
1. Cicha noc
Cicha noc, święta noc,
Pokój niesie ludziom wszem,
A u żłóbka Matka Święta
Czuwa sama uśmiechnięta
Nad dzieciątka snem,
Nad dzieciątka snem.
Cicha noc, święta noc,
Pastuszkowie od swych trzód
Biegną wielce zadziwieni
Za anielskim głosem pieni
Gdzie się spełnił cud,
Gdzie się spełnił cud.
Cicha noc to jedna z najbardziej znanych kolęd na świecie. Powstała w 1818 r. w Niemczech i została przetłumaczona na około 300 języków.
2. Bóg się rodzi
Bóg się rodzi, moc truchleje
Pan niebiosów obnażony
Ogień krzepnie, blask ciemnieje
Ma granice - Nieskończony
Wzgardzony - okryty chwałą
Śmiertelny król nad wiekami
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami
Autorem kolędy był polski poeta Franciszek Karpiński (1741-1825). Autorem muzyki jest najprawdopodobniej Karol Kurpiński, kompozytor epoki klasycyzmu, choć są także teorie, że jest to utwór wyłącznie ludowy
3. Dzisiaj w Betlejem
Dzisiaj w Betlejem, dzisiaj w Betlejem wesoła nowina
Że Panna czysta, że Panna czysta porodziła Syna
Chrystus się rodzi, nas oswobodzi
Anieli grają, króle witają
Pasterze śpiewają, bydlęta klękają
Cuda, cuda ogłaszają.
Chrystus się rodzi, nas oswobodzi
Anieli grają, króle witają
Pasterze śpiewają, bydlęta klękają
Cuda, cuda ogłaszają
Dzisiaj w Betlejem jest polską kolędą. Data powstania utwortu nie jest znana, nie wiadomo także kto napisał jej tekst i muzykę. Najstarsza wzmianka o kolędzie pochodzi z 1878 roku – tekst znalazł się w śpiewniku ks. Siedleckiego. Podobne do znanego nam „Dzisiaj w Betlejem" są dwie kolędy - ukraińska i białoruska. Niemal identyczną pieśń śpiewają też polscy protestanci.
4. Przybieżeli do Betlejem
Przybieżeli do Betlejem pasterze
Grając skocznie Dzieciąteczku na lirze
Chwała na wysokości, chwała na wysokości, a pokój na ziemi
Chwała na wysokości, chwała na wysokości, a pokój na ziemi
Oddawali swe ukłony w pokorze
Tobie z serca ochotnego, o Boże!
Chwała na wysokości, chwała na wysokości, a pokój na ziemi
Chwała na wysokości, chwała na wysokości, a pokój na ziemi
Autor słów i melodii kolędy Przybieżeli do Betlejem jest nieznany. Kolęda pochodzi z XVII wieku. Przez ponad trzy stulecia przechodziła najróżniejsze zmiany. Obecna wersja kolędy Przybieżeli do Betlejem została napisana dopiero w drugiej połowie XIX wieku.
5. Wśród nocnej ciszy
Wśród nocnej ciszy głos się rozchodzi
Wstańcie, pasterze, Bóg się wam rodzi!
Czym prędzej się wybierajcie
Do Betlejem pospieszajcie
Przywitać Pana
Czym prędzej się wybierajcie
Do Betlejem pospieszajcie
Przywitać Pana
Kolęda Wśród nocnej ciszy, powstała na przełomie XVIII i XIX wieku. Autorzy tekstu oraz melodii kolędy są nieznani. Pierwszy raz kolęda ukazała się w Śpiewniku kościelnym księdza Mioduszewskiego.
6. Pójdźmy wszyscy do stajenki
Pójdźmy wszyscy do stajenki
Do Jezusa i Panienki
Powitajmy Maleńkiego
I Maryję, matkę Jego
Powitajmy Maleńkiego
I Maryję, matkę Jego
Witaj, Jezu ukochany
Od Patriarchów czekany
Od Proroków ogłoszony
Od narodów upragniony
Od Proroków ogłoszony
Od narodów upragniony
Tekst kolędy pochodzi z XVIII wieku, a melodia z XIX w, a jej autor nie jest znany.
7. Jezus malusieńki
Jezus malusieńki leży wśród stajenki
Płacze z zimna nie dała mu matula sukienki.
Płacze z zimna nie dała mu matula sukienki.
Bo uboga była, rąbek z głowy zdjęła,
w który Dziecię owinąwszy, siankiem Je okryła
w który Dziecię owinąwszy, siankiem Je okryła
Pochodzenie utworu jest trudne do ustalenia ze względu na dużą liczbę wariantów tekstu. Pojawia się już jednak w XVIII-wiecznych rękopisach z klasztorów karmelitanek z Krakowa
8. Gdy śliczna Panna
Gdy śliczna Panna Syna kołysała
Z wielkim weselem tak jemu śpiewała
Li, li, li, li, laj, moje Dzieciąteczko
Li, li, li, li, laj, śliczne Paniąteczko
Li, li, li, li, laj, moje Dzieciąteczko
Li, li, li, li, laj, śliczne Paniąteczko
Wszystko stworzenie śpiewaj Panu swemu
Pomóż radości wielkiej sercu memu
Li, li, li, li, laj, wielki Królewicu
Li, li, li, li, laj, niebieski Dziedzicu
Kolęda pochodzi z początku XVIII wieku. Przez cały wiek XVIII i XIX kolęda Gdy śliczna Panna, śpiewana była praktycznie w każdym klasztorze żeńskim. Autor słów i melodii jest nieznany.
9. Oj, maluśki, maluśki
Oj, maluski, maluski, maluski, jako rękawicka
Alboli tyz jakoby, jakoby kawałecek smycka.
Cy nie lepiej by tobie, by Tobie siedzieć było w niebie
Wsak Twój Tatuś kochany, kochany nie wyganiał Ciebie.
Śpiewajcie i grajcie mu
Małemu, małemu
Tam wciornaska wygoda, wygoda, a tu bieda wsędzie,
Ta Ci teraz dokuca, dokuca, ta i potem będzie.
Powstanie kolędy datuje się na XVII w. Jest to pieśń pochodzenia góralskiego – kolęda ludowa z Podhala. Autor słów i melodii jest nieznany.
A wy które kolędy lubicie najbardziej? Napiszcie w komentarzach!
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.