Masz za wysoki dochód? Ten zasiłek i tak może ci przysługiwać

Specjalny zasiłek celowy w systemie pomocy społecznej

Specjalny zasiłek celowy jest jednym ze świadczeń przewidzianych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Jego podstawą prawną jest art. 41 pkt 1 tej ustawy. Konstrukcja tego świadczenia wyraźnie odróżnia je od klasycznych form wsparcia, ponieważ może zostać przyznane osobom lub rodzinom, których dochód przekracza ustawowe kryterium dochodowe.

Najważniejszą cechą specjalnego zasiłku celowego jest to, że nie podlega on zwrotowi. Oznacza to, że nawet w przypadku przekroczenia progu dochodowego osoba, która znajdzie się w wyjątkowo trudnej sytuacji, nie musi obawiać się konieczności oddania otrzymanych środków w przyszłości.

Kryterium dochodowe a możliwość uzyskania wsparcia

W większości świadczeń z pomocy społecznej kryterium dochodowe jest elementem decydującym. Jego przekroczenie skutkuje odmową przyznania pomocy. Specjalny zasiłek celowy został jednak zaprojektowany jako wyjątek od tej reguły.

Art. 41 ustawy wskazuje, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach ośrodek pomocy społecznej może przyznać:
– specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi,
– albo inne formy pomocy, takie jak zasiłek okresowy, zasiłek celowy czy pomoc rzeczowa, ale już pod warunkiem zwrotu części lub całości świadczenia.

W praktyce oznacza to, że przekroczenie kryterium dochodowego nie zamyka drogi do wsparcia, ale znacząco zawęża katalog dostępnych rozwiązań.

Szczególnie uzasadniony przypadek – jak jest oceniany

Ustawa nie zawiera definicji „szczególnie uzasadnionego przypadku”. To celowy zabieg, który pozostawia ośrodkom pomocy społecznej przestrzeń do indywidualnej oceny sytuacji. Nie oznacza to jednak dowolności. W praktyce kluczowe znaczenie ma orzecznictwo sądów administracyjnych.

Zgodnie z nim, szczególnie uzasadniony przypadek to okoliczności życiowe wynikające z nadzwyczajnych, wyjątkowo niekorzystnych i niecodziennych zdarzeń, które w istotny sposób wpływają na sytuację osoby lub rodziny. Istotne jest również to, że zdarzeń tych nie dało się przewidzieć ani im zapobiec, nawet przy zachowaniu należytej staranności. Taką wykładnię potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku o sygnaturze I OSK 962/11.

Wywiad środowiskowy jako podstawa decyzji OPS

Przyznanie specjalnego zasiłku celowego zawsze poprzedza wywiad środowiskowy przeprowadzany przez pracownika socjalnego. To etap kluczowy dla całej procedury. Jego celem jest szczegółowe ustalenie faktycznej sytuacji życiowej wnioskodawcy, a nie jedynie weryfikacja dokumentów finansowych.

Podczas wywiadu analizowane są m.in. źródła dochodu, struktura wydatków, nagłe obciążenia finansowe, stan zdrowia, sytuacja rodzinna oraz możliwości samodzielnego poradzenia sobie z kryzysem. Dopiero po przeprowadzeniu wywiadu ośrodek pomocy społecznej może wydać decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

Specjalny zasiłek celowy – na jakie potrzeby może zostać przyznany

Przepisy nie precyzują, na co dokładnie można przeznaczyć specjalny zasiłek celowy. Brak zamkniętego katalogu wydatków pozwala reagować na bardzo różne sytuacje życiowe, których nie da się wcześniej przewidzieć.

W praktyce świadczenie to bywa przyznawane na pokrycie nagłych kosztów leczenia, zakup niezbędnych leków, naprawę sprzętu domowego, usunięcie skutków zdarzeń losowych czy inne wydatki, które pojawiły się nagle i znacząco zachwiały budżetem domowym. Każdorazowo ośrodek pomocy społecznej ocenia, czy dany wydatek pozostaje w bezpośrednim związku z wyjątkową sytuacją.

Wysokość specjalnego zasiłku celowego – limity i przykłady

Choć wysokość specjalnego zasiłku celowego ustalana jest indywidualnie, ustawodawca wprowadził wyraźne ograniczenia. Kwota świadczenia nie może przekroczyć kryterium dochodowego.

Aktualnie maksymalne kwoty wynoszą:
– 1010 zł dla osoby samotnie gospodarującej,
– 823 zł na osobę w rodzinie.

Oznacza to, że w przypadku rodziny czteroosobowej maksymalna wysokość specjalnego zasiłku celowego może wynieść 3292 zł, natomiast singiel może otrzymać najwyżej 1010 zł. Są to jednak wartości graniczne – ostateczna kwota zależy od decyzji OPS.