Jakie badania tarczycy z krwi wykonać, jeśli podejrzewamy u siebie zaburzenia w pracy tego narządu? W jakich sytuacjach zleca się obrazowe badania tarczycy? Poznaj najważniejsze informacje o diagnostyce schorzeń gruczołu i sprawdź, które objawy mogą wskazywać na nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu!
Badania krwi na tarczycę (pakiet tarczycowy) – jakie parametry powinny uwzględniać?
Badania krwi są podstawowym i najczęściej wykonywanym elementem diagnostyki chorób tarczycy. Pozwalają one ocenić zarówno poziom hormonów, jak i obecność przeciwciał świadczących o nieprawidłowych procesach autoimmunologicznych. Ich interpretacja powinna być zawsze dokonywana przez lekarza endokrynologa, ponieważ zależności między poszczególnymi wartościami są złożone i wyłącznie specjalista będzie w stanie ocenić wyniki uzyskane u konkretnego pacjenta. Niemniej, parametry oznaczane w przypadku laboratoryjnych badań funkcji tarczycy to przede wszystkim:
- tyreotropina (TSH). Hormon tyreotropowy (TSH) jest wydzielany przez przysadkę mózgową i stanowi główny wskaźnik funkcji tarczycy. Jego zadaniem jest pobudzanie gruczołu do produkcji hormonów FT3 i FT4. Podwyższone TSH może sugerować niedoczynność tarczycy (gruczoł produkuje zbyt mało hormonów, więc przysadka zwiększa wydzielanie TSH), natomiast obniżone TSH może wskazywać na nadczynność tarczycy (gdy hormonów tarczycowych jest za dużo);
- wolna trójjodotyronina (FT3). FT3 to aktywna postać hormonu tarczycy, odpowiedzialna między innymi za regulację metabolizmu, temperatury ciała, pracy serca i funkcji mózgu. Wysokie stężenie FT3 przy niskim TSH może świadczyć o nadczynności tarczycy, natomiast niskie wartości – o niedoczynności lub zaburzeniach przekształcania FT4 w FT3;
- wolna tyroksyna (FT4). FT4 jest prohormonem, który w tkankach przekształca się w aktywny FT3. Pomiar FT4 pozwala ocenić, jak wydajnie tarczyca produkuje hormony. Zwiększone FT4 obserwuje się w nadczynności tarczycy, natomiast obniżone FT4 – w niedoczynności;
- przeciwciała antytyreoglobulinowe (ATG). Ich obecność może świadczyć o chorobach autoimmunologicznych, takich jak choroba Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa. Wysokie stężenie ATG oznacza, że układ odpornościowy błędnie rozpoznaje białka tarczycy jako „obce” i atakuje je;
- przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (ATPO). To jedno z najczęściej oznaczanych przeciwciał w diagnostyce autoimmunologicznych chorób tarczycy. Podwyższone miano ATPO potwierdza obecność reakcji autoimmunologicznej i pomaga rozpoznać między innymi przewlekłe zapalenie tarczycy (Hashimoto);
- przeciwciała przeciw receptorowi TSH (TRAb). Badanie TRAb jest wykonywane m.in. w diagnostyce choroby Gravesa-Basedowa, czyli autoimmunologicznej nadczynności tarczycy. Przeciwciała te pobudzają receptory TSH, powodując nadmierne wydzielanie hormonów, co prowadzi do objawów nadczynności (w tym do kołatania serca, drżenia rąk, spadku masy ciała);
- inne badania laboratoryjne, wśród których można wyróżnić oznaczenie poziomu tyreoglobuliny (jest to marker nowotworowy wykorzystywany do monitorowania po leczeniu raka tarczycy), kalcytoniny (jej oznaczenie może być zlecone np. przy podejrzeniu raka rdzeniastego tarczycy), a także profil lipidowy i glukozę (zaburzenia hormonalne, wynikające z nieprawidłowej pracy tarczycy, wpływają na metabolizm tłuszczów i węglowodanów).
W wielu laboratoriach dla pacjentów dostępne są tak zwane „pakiety tarczycowe” – czyli zestawy badań, pozwalających na ocenę funkcji tarczycy. Jeden z szerszych pakietów, w którego skład wchodzą badania na tarczycę uwzględniające większość z wymienionych powyżej parametrów, można znaleźć m.in. w ALAB laboratoria.
Tarczyca – badania obrazowe i inne rodzaje diagnostyki
Choć badania krwi stanowią podstawę diagnostyki schorzeń tarczycy, w wielu przypadkach nie są wystarczające do postawienia ostatecznego rozpoznania. Do oceny budowy, wielkości i struktury gruczołu niezbędne są badania obrazowe. W niektórych przypadkach, na dalszym etapie diagnostyki wykonuje się także biopsję czy scyntygrafię, które pozwalają dokładniej określić charakter zmian. Wśród tych badań i testów można wyróżnić:
- USG tarczycy. Jest to najczęściej wykonywane badanie obrazowe, całkowicie bezbolesne i bezpieczne. Umożliwia ocenę wielkości tarczycy, struktury miąższu, obecności guzków lub torbieli, a także stanu węzłów chłonnych szyi. USG jest pierwszym krokiem w diagnostyce zmian ogniskowych i stanowi podstawę do ewentualnego skierowania na dalsze badania;
- biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC). Wykonywana jest najczęściej pod kontrolą USG. Polega na pobraniu niewielkiej ilości komórek z guzka tarczycy do badania cytologicznego. Dzięki biopsji można odróżnić zmiany łagodne od nowotworowych i podjąć decyzję o dalszym leczeniu. Jest to krótka procedura, w przebiegu której nie ma potrzeby stosowania znieczulenia;
- scyntygrafię tarczycy. Badanie to polega na podaniu izotopu jodu lub technetu, który gromadzi się w tarczycy. Umożliwia ocenę czynności poszczególnych części gruczołu. Scyntygrafia pozwala rozróżnić tak zwane „zimne” guzki (nieaktywne, potencjalnie nowotworowe) od „gorących” (czynnych wydzielniczo);
- tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Wykonuje się je w bardziej złożonych przypadkach, na przykład gdy tarczyca jest powiększona i uciska sąsiednie struktury (w tym tchawicę czy przełyk) albo gdy guz ma nietypową lokalizację. Badania te pozwalają na trójwymiarową ocenę gruczołu i okolicznych tkanek.
Kiedy należy wykonać badania na tarczycę? Wskazania do diagnostyki w kierunku schorzeń tarczycy
Zaburzenia funkcji tarczycy mogą rozwijać się powoli i przez długi czas nie dawać wyraźnych objawów. Warto więc zwracać uwagę na sygnały, które potencjalnie sugerują problemy z tym gruczołem. Oto najczęstsze objawy i sytuacje, w których konieczne może okazać się wykonanie badań tarczycowych:
- przewlekłe zmęczenie, senność, brak koncentracji. Objawy te mogą wskazywać na niedoczynność tarczycy, zwłaszcza gdy towarzyszy im spowolnienie psychoruchowe, obniżony nastrój czy problemy z pamięcią;
- niewyjaśnione wahania masy ciała. Przybieranie na wadze bez zwiększenia ilości spożywanych pokarmów może oznaczać niedoczynność tarczycy, natomiast nagła utrata masy ciała (mimo dobrego apetytu) to częsty objaw nadczynności;
- zaburzenia hormonalne i zaburzenia płodności. Tarczyca ma ogromny wpływ na układ rozrodczy. Nieregularne cykle miesiączkowe, trudności z zajściem w ciążę czy poronienia nawracające mogą być skutkiem zaburzeń hormonalnych;
- zaburzenia termoregulacji. Ciągłe uczucie zimna, zimne dłonie i stopy są typowe dla niedoczynności tarczycy, natomiast uderzenia gorąca i nadmierna potliwość – dla nadczynności;
- zaburzenia rytmu serca. Przyspieszone tętno, kołatanie serca i drżenie rąk często towarzyszą nadczynności tarczycy. Z kolei spowolnione bicie serca może świadczyć o niedoczynności;
- pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci. Sucha, łuszcząca się skóra, łamliwe paznokcie i matowe włosy to sygnał, że gospodarka hormonalna organizmu może być zaburzona.
Co do zasady, badania tarczycy warto również wykonać w przypadku występowania chorób autoimmunologicznych, u kobiet planujących ciążę lub w pierwszym trymestrze, a także po leczeniu onkologicznym lub przy przyjmowaniu niektórych leków (na przykład amiodaronu, litu, w trakcie leczenia antynowotworowego).
Źródła:
- Rekomendacje Narodowego Instytutu Zdrowia i Doskonałości Klinicznej (NICE – National Institute for Health and Care Excellence), Choroby tarczycy – diagnostyka i dalsze postępowanie [w:] Medical Tribune 04/2021
- M. Gurnell, Interpretacja nietypowych wyników badań czynności tarczycy [w:] Medycyna po Dyplomie 02/2009
- Dr hab. n. med. M. Wójcik, Diagnostyka laboratoryjna czynności tarczycy [w:] Medycyna Praktyczna – Pediatria, 29.08.2016
- Lek. P. Herman, TSH – badanie tarczycy, normy, podwyższony i obniżony poziom TSH, FT3 i FT4 we krwi [w:] Medycyna Praktyczna – Dla Pacjentów, 21.03.2014
- Lek. A. Strukow, Choroby tarczycy i ich diagnostyka [w:] Centrum Wiedzy ALAB, 02.09.2020
- T. Budlewski, E. Franek, Diagnostyka obrazowa chorób tarczycy [w:] Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 1
- Artykuł sponsorowany
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.