Ex navicula navis i co dalej? Dokąd popłynie Łódź? Trzy scenariusze dla naszego miasta

Próba pisania scenariuszy przyszłych wydarzeń zawsze jest obarczona niebezpieczeństwem nadinterpretacji pewnych zjawisk lub niedoszacowania innych. Co mniej życzliwi takim zabiegom z miejsca nazwą je wróżeniem z fusów. Ciężko jest odpierać takie zarzuty. Z drugiej strony, wszelkie zestawienia przewidywanych wydarzeń oraz prognozy przyszłości są niezwykle popularne.

!reklama!

Do napisania tego tekstu skłoniły mnie dwa wydarzenia: niedawno obchodzone 596. urodziny Łodzi oraz przygotowania Urzędu Miasta do stworzenia (wraz z jedną z największych firm doradczych na świecie – Deloitte) nowej strategii miasta, która ma z jednej strony podsumować to, czego udało się dokonać w minionych latach, a z drugiej - pomóc w poszukiwaniu nowej drogi dla Łodzi w coraz bardziej nieprzewidywalnych czasach, przy zwiększających się obciążeniach dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Zanim przystąpimy do odzierania przyszłości z zasłony niewiedzy muszę poczynić odpowiednie zastrzeżenie: niniejszy tekst nie jest prawdą objawioną. Nie jest także poparty solidnymi badaniami. To bardziej próba zadania sobie pytania: co dalej? Czego możemy się spodziewać w przyszłości mieszkając w Łodzi? To bardziej dziennikarski szkic, pytanie rzucone w przelocie, gdzieś w przestrzeni (może na Placu Wolności w jesienne, deszczowe popołudnie) miasta, które ma skłonić do refleksji.

Zatem zapytajmy: co dalej z Łodzią? Miastem, które z nizin, z niebytu przerodziło się w potężny ośrodek przemysłu włókienniczego, zadziwiając Europę i wzbudzając zazdrość i zawiść innych miast. Co dalej z miastem, które w latach transformacji sięgnęło dna, stając się niemal bankrutem. Co dalej z miastem mieszanym z błotem, wyzywanym od siedliska meneli, patologii i wszystkiego, co złe? Czy Łódź stanie się metropolią z prawdziwego zdarzenia? Jakie mamy szanse, a jakie zagrożenia?

Łódź ma przed sobą standardowe scenariusze: rozwój, stagnację i zapaść. Niemal jak każde miasto w kraju, także Łódź stoi przed poważnymi wyzwaniami i wielkimi szansami, które może, a wcale nie musi wykorzystać.

Scenariusz 1: Transatlantyk

Co będzie główną siłą napędową miasta? Będą to dwa motory: ukończona rewitalizacja oraz projekty komunikacyjne, które powstaną w mieście i w regionie. Gigantyczny program rewitalizacyjny będzie kołem zamachowym łódzkiego odrodzenia. Projekty infrastrukturalne: budowa tunelu średnicowego oraz budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego zapewnią moc do dalszego rozwoju. Przy czym należy podkreślić, że projekt rewitalizacyjny jest pierwotny w stosunku do dwóch pozostałych. Bez ukończonej rewitalizacji, tunel średnicowy i CPK nie będą w stanie dać miastu tyle, ile mogą.

Po wielu problemach, utrudnieniach i opóźnieniach rewitalizacja obszarowa dobiegnie końca. Łódź upora się z największą wizerunkową bolączką, trawiącą ją od kilkunastu lat: wizerunkiem miasta upadłego, brzydkiego i obdrapanego. Odnowione kamienice w centrum w końcu zaczną przyciągać przedsiębiorców, którzy w zrewitalizowanych przestrzeniach zaczną prowadzić swoje biznesy. Od Piotrkowskiej, czyli lifestylowego kręgosłupa miasta będą odchodzić ulice, na których otworzą się nowe restauracje, puby, sklepy z pamiątkami, salony firmowe topowych marek i ekskluzywne butiki.

Zrzucenie z siebie odium miasta brzydkiego i niebezpiecznego w końcu zacznie przyciągać młodych ludzi z regionu, którzy zamiast uniwersytetów w Warszawie albo Wrocławiu wybiorą, wcale nie gorsze, Uniwersytet Łódzki albo Politechnikę Łódzką. Większa liczba studentów da rozwój uczelniom wyższym i będzie bodźcem do powstawania nowych. Część absolwentów na pewno zostanie w Łodzi na zawsze, zakładając tu rodziny i kupując mieszkania. To kolejny plus, tym razem dla rynku nieruchomości. Do miasta zaczną też napływać pracownicy, także z zagranicy. To spowoduje wyhamowanie bardzo niebezpiecznego zjawiska depopulacji, które już od kilkunastu lat systematycznie powoduje obniżanie się liczby mieszkańców Łodzi.

Dzięki inwestycjom w tunel średnicowy i CPK Łódź stanie się transportowym sercem Polski, przez które będą przebiegać wszystkie najważniejsze arterie komunikacyjne kraju. To oznacza, że do miasta będzie napływać więcej kapitału, na który będą czekać nowe biurowce. To da ludziom pracę, a ta z kolei – środki do życia coraz większej liczbie osób. Więcej osób z coraz większą gotówką w portfelach będzie generować popyt na produty i usługi, a to pozwoli na rozwinięcie i utrzymanie się nowych biznesów.

Łódź ze swoimi wspaniałymi kamienicami ma ogromny potencjał turystyczny. Odnowione budynki będą przyciągać ludzi chcących poznawać i zwiedzać nowe miejsca. To z kolei spowoduje rozrost bazy hotelowej oraz miejsc rozrywki i spędzania wolnego czasu. Turystykę będą również napędzać nowe możliwości komunikacyjne, które dadzą CPK oraz tunel średnicowy.

Warunkiem spełnienia tego scenariusza jest jak najszybsze ukończenie procesu rewitalizacji oraz oddanie do użytku wspomnianych dwóch projektów infrastrukturalnych.

Scenariusz 2: Łódź

To scenariusz, który pośrednio możemy obserwować na co dzień. Będą powstawać nowe budynki, coraz większe obszary miasta będą rewitalizowane, powoli będzie polepszać się jakość życia w mieście. Problem będzie polegał na tym, że inne miasta będą rozwijać się szybciej. Zdecydowanie szybciej. Już w tej chwili za plecami Łodzi czają się Katowice, Lublin i Rzeszów.

Ponownie kluczową rolę w tym scenariusz odegra proces rewitalizacji. Projekt utknie w miejscu przez przedłużające się roboty i odwoływane przetargi. Znaczne opóźnienia w realizowanych działaniach spowodują niemal całkowite wymarcie prywatnych inicjatyw w modernizowanych dzielnicach. Wielki biznes nie będzie napływał do Łodzi z powodu utrudnień w ruchu, nieprzejezdnych i zakorkowanych ulic oraz braku miejsc parkingowych. Dodatkowo brak ulg i zachęt podatkowych spowolni powstawanie małych i średnich przedsiębiorstw, tak ważnych zarówno dla budżetu miasta, jak i samych mieszkańców. Biurowce pozostaną niezapełnione, a nowe nie będą budowane z racji braku chętnych najemców.

Łódź będzie opierać się na pieniądzach z budżetu centralnego, szczególnie na transferach w ramach rządowych programów społecznych (takich jak 500+ i podobnych). Niewystarczająca liczba firm płacących podatki w mieście spowoduje uzależnienie sytuacji finansowej miasta od źródeł z zewnątrz: będą to wspomniane pieniądze rządowe, środki unijne oraz zagraniczne kredyty. Łódź nie będzie w stanie kreować samodzielnej polityki municypalnej, będąc zależna od podmiotów finansujących jej funkcjonowanie.

Sytuację będzie łagodzić coraz lepsza dostępność komunikacyjna Łodzi na transportowej mapie kraju oraz nowe inwestycje magazynowe, które powinny wciąż powstawać w regionie.

Scenariusz 3: Ponton

Jeśli rewitalizacja obszarowa z jakichś względów (finansowych czy politycznych) nie dojdzie do skutku, a projekt CPK nie zostanie zrealizowany, Łódź może stać się miastem upadłym, jeszcze bardziej zaniedbanym, pozbawionym znaczenia regionalnego. W gruncie rzeczy miastem wojewódzkim będzie tylko z nazwy. W praktyce stanie się rozrośniętym do gargantuicznych rozmiarów miastem o charakterze powiatowym, bez odpowiednio rozwiniętego rynku pracy, ilości kapitału zagranicznego i kapitału ludzkiego.

Niedokończona rewitalizacja nie tylko utwierdzi w przekonaniu pozostałą cześć kraju, że Łódź to miasto rozpadających się kamienic, ale także doprowadzi do zniszczenia prywatnych biznesów na modernizowanych ulicach. Piękne i odnowione uliczki będą stać puste, a woonerfy pozostaną martwe, irytując kierowców. Depopulacja zbierze swoje żniwo: Łódź będzie wymierać systematycznie stając się miastem ludzi starszych i chorych. Wielki biznes nie będzie napływał nie widząc dla siebie ani siły roboczej, ani rynku konsumpcyjnego. Wraz ze spadkiem znaczenia miasta upadnie łódzkie lotnisko, które już teraz niektórzy uważają za niepotrzebne.

Budżet miasta będzie musiał zmierzyć się z coraz większą liczbą ludzi starszych i chorych, którym trzeba będzie zapewnić pomoc. W poszukiwaniu coraz większych wpływów do budżetu, władze miasta zdecydują się na emisję obligacji municypalnych, których nie będą w stanie wykupić. To stworzy poważne zagrożenia dla stabilności finansowej Łodzi, która będzie musiała zwrócić się do rządu o przyznanie wsparcia. Prawdopodobnie wsparcie takie otrzyma, lecz nie za darmo. Niestabilność polityczna będzie kolejnym czynnikiem odpychającym dużych inwestorów od Łodzi.

Najprawdopodobniej coraz liczniejszą grupę mieszkańców będą stanowić przybysze zza wschodniej granicy, powoli przejmujący miasto i urządzający je na swoją modłę. To może, ale nie musi, prowadzić do konfliktów na tle narodowościowym. Jeśli takowe jednak będą miały miejsce, to bardzo możliwe jest znaczne rozrośnięcie się grup nacjonalistycznych, które będą starały się przeciwstawić grupom mieszkańców Łodzi o narodowości innej niż polska.

Wraz ze wzrostem obszarów wykluczenia w mieście wzrośnie przestępczość.

Dokąd popłynie Łódź?

W której wersji Łodzi przyjdzie nam żyć już za kilkanaście lat? Biorąc pod uwagę fakt, że życie nie pisze czarno – białych scenariuszy, najbardziej prawdopodobny wydaje mi się wariant mieszany scenariuszy 1 i 2. Czyli rozwój, ale jednak hamowany wciąż pojawiającymi się problemami z nierozstrzygniętymi lub odwołanymi przetargami. Takie sytuacje znacznie wydłużają procesy rewitalizacji miejskiej tkanki, a nie oszukujmy się – nikt nie będzie chciał zakładać swojego biznesu, czy odwiedzać restauracji w szemranej okolicy, pośród kamienic grożących zawaleniem. Jeśli Łódź nie upora się z dziedzictwem lat 90., to prędko nie stanie się metropolią. Ba, nie stanie się nawet miastem przyjaznym mieszkańcom i turystom, gdzie kwitnie życie towarzyskie i kulturalne.

Tunel średnicowy i CPK sprawią, że ludzie będą mogli dostać się do Łodzi, ale to Łódź musi sprawić, żeby chcieli tutaj zostać. Temu ma służyć właśnie rewitalizacja. Czy projekt wart prawie 1 mld złotych ma moc odmienić oblicze miasta? Tak ma. Od władz zależy czy odmieni je na lepsze czy na gorsze.